HISAB AWAL BULAN HIJRIYAH QOMARIYAH
Diklat Hisab Rukyat Angkatan
II Tahap Pertama
23-24 Shofar 1432 H./
28-29 Januari 2011 M.
Fakultas Syari'ah Universitas Islam Negeri
MAULANA MALIK IBROHIM
Jalan Gajayana Nomor 50 Malang Jawa Timur
HISAB AWAL BULAN HIJRIYAH QOMARIYAH
Oleh : Ibnu Zahid Abdo el-Moeid
الحمد لله الذي رفع السموات بغير عمد ترونها,
الذي جعل الشمس ضياء والقمر نورا وقدره منازل لتعلموا عدد السنين والحساب. صلوات
الله وسلامه على خاتم النبين سيدنا محمد القائل الشهر يكون تسعة وعشرين ويكون
ثلاثين فإذا رأيتموه فصوموا وإذا رأيتموه فأفطروا فإن غم عليكم فأكملوا العدة, أما
بعد
Segala
puji bagi Alloh SWT tuhan semesta alam yang telah membuat matahari bersinar dan
menjadikan bulan bercahaya, sholawat dan salam tak terlupakan untuk junjungan
kita nabi besar Muhammad SAW.
PENDAHULUAN
Penentuan
awal bulan hijriyah, khususnya Romadlon, Syawal dan Dzulhijjah, sangat penting bagi umat Islam, karena berkaitan
dengan ibadah syar'I, terutama puasa Romadlon. Perbedaan penentuan hari-hari
besar Islam, khususnya Idul Fitri dan Idul Adha, selalu menimbulkan kebingungan
di masyarakat.
Puasa
maupun Idul Fitri dari beberapa negara belahan bumi ini tidak seperti di
Indonesia. Dalam memasuki bulan Romadlon maupun Syawal mereka satu kata, tidak
ada perbedaan seperti di Indonesia yang dalam memasuki awal Romadlon saja ada 5
macam.
Alhamdulillah,
dengan sikap saling menghargai sesama ummat Islam perbedaan tersebut tidak
sampai pada tahap yang perlu dikhawatirkan. Namun, perbedaan tersebut tidak
semestinya terus berlangsung dan kita kembangkan dengan dalih "Perbedaan
diantara umatku adalah rohmat", kita harus berupaya untuk mendapatkan
titik temu perbedaan tersebut.
Secara
garis besar berbedaan itu timbul karena perbedaan metode penentuan dalam
menentukan hilal, Yang pertama dengan Rukyat dan yang kedua dengan Hisab. Dari kedua
metode tersebut yang dicari adalah hilal. Semua madzhab sepakat bahwa dalam
menentukan awal bulan qomariyah yaitu dengan adanya hilal. Dan bukan yang lainnya, baik munculnya planet
maupun fenomena alam yang lainnya.
Firman
Alloh di dalam Al-Qur'an
يَسْأَلُونَكَ
عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ. (البقرة 189)
Artinya : Mereka bertanya kepadamu tentang bulan sabit.
Katakanlah: "Bulan sabit itu adalah tanda-tanda waktu bagi manusia dan
(bagi ibadat) haji. (Al-Baqoroh 189)
AWAL
BULAN QOMARIYAH
Para
Ulama sepakat bahwa untuk menentukan awal bulan Hijriyah qomariyah ialah dengan
hilal dan tidak dengan yang lainnya seperti planet maupun bintang. Adapun yang
dimaksud hilal adalah potongan cahaya bulan yang terlihat dari bumi saat
maghrib setelah terjadinya Ijtimak/konjungsi.
Ada
dua cara untuk mendapatkan hilal. Yang pertama dengan hisab dan yang kedua
dengan rukyat. Di dalam makalah ini kita membahas cara yang pertama yaitu
dengan hisab.
Untuk
mendapatkan hilal dengan hisab ada dua tahapan:
- Hisab Ijtimak (conjungtion). 2. Hisab Irtifak (Altitude)
Untuk
mengetahui berapa derajat tinggi hilal pada awal bulan qomariyah, sehingga ada
kemungkinan untuk bisa dilihat?, sebelumnya kita harus menghitung kapan
terjadinya ijtimak, baru kemudian menghitung irtifak hilal berdasarkan tanggal
terjadinya ijtimak tersebut.
Saat
terjadinya ijtimak mutlak harus diketahui terlebih dahulu, karena walaupun jika
hilal pada saat maghrib sudah diatas ufuk tetapi ijtimak belum terjadi maka
yang demikian itu tidak bisa disebut dengan hilal.
Posisi
bulan sudah diatas ufuk walaupun ijtimak belum terjadi adalah hal yang wajar
menurut ilmu hisab. Hal itu terjadi untuk wilayah yang nulai lintangnya besar,
yakni jauh dari katulistiwa. Contoh, perhitungan hisab dengan markas Teheran
Iran: Ijtimak akhir bulan Jumadil Awal 1427 H. terjadi pada hari Ahad Pon Tgl.
25 Juni 2006 M. Jam 19:07:49 yakni ijtimak terjadi 13 menit sesudah maghrib
waktu Iran. Sedangkan tinggi hilal pada saat maghrib sudah mencapai 1° 59' 24''
Ijtimak yang
dimaksud dengan ijtimak ialah saat dimana posisi matahari dan bulan berada pada
meridian atau bujur langit yang sama. Ijtima terjadi jika nilai Bujur
Astronomis Matahari sama dengan nilai Bujur Astronomis Bulan. Posisi bulan saat
itu berada diantara bumi dan matahari. separo permukaan bulan menghadap
matahari dan separo lainnya (yang gelap) menghadap bumi kita, sehingga pada
saat ijtimak, bulan tidak bisa dilihat dari bumi.
Para
astronom menyebut ijtima atau konjungsi itu sebagai New Moon (bulan baru) atau
disebut juga bulan mati, di dalam bahasa Jawa disebut Tilem. Dengan kata lain,
konjungsi bulan terjadi saat bulan baru. Ijtimak mesti terjadi pada tanggal 28
atau 29 bulan qomariyah, dan terjadi dalam satu waktu yang sama di seluruh muka
bumi meskipun berbeda koordinatnya.
Kejadian
ijtimak ini dalam kondisi tertentu, bisa mengakibatkan terjadinya gerhana
matahari jika pada saat ijtima tersebut nilai Lintang Astronornis Bulan sama
atau hampir sama dengan nilai Lintang Astronomis Matahari. Potensi terjadinya
gerhana matahari ketika nilai Khishotul Ardli (Busur ecliptika yang diukur ke
arah timur dari simpul naik sampai kaki lintang atronomi bulan) berada diantara
0-20 atau 160-200 atau 340-360.

HISAB
IJTIMAK
Langkah-langkah
untuk menghitung saat terjadinya Ijtimak adalah sebagai berikut :
Tentukan
tahun hijriyah yang dimaksud (Yh) dan bulan hijriyah (Mh)
Contoh:
Menghitung ijtimak awal Syawwal 1432 H. Lihat file "004_HISAB_AWAL_BULAN_02.xls"
yang telah disertakan di dalam materi ini, kemudian pilih sheet Ijtimak.
Yh (C4) =
1431 (tahun
hijriyah)
Mh (C5) =
10 (bulan
hijriyah) lihat tabel 2
K (C6) =
12 x Yh + Mh -17050
=
12 * C5+C4-17050 =
144
T (C8) = K / 1236,85
=
C7/1236,85 = 0,116424789
E (C9) = 1 - 0,002516 x T - 0,0000074 x T2
=
1 - 0,002516*C8 - 0,0000074*C8^2 = 0,999706975
M (Anomali rata-rata matahari /Khoshoh
Syams)
M (C10) = 2,5534+29,10535669 x K -0,0000218 x T2
- 0,00000011 x T3
=
RADIANS(MOD(2,5534 + 29,10535669*C7 - 0,0000218*C8^2 –
0,00000011*C8^3; 360)) = 4,079266659
M' (Anomali rata-rata bulan / Khoshoh
Qomar)
M' (C11) =
201,5643+385,81693528 x K + 0,0107438 x T2 + 0,00001239 x T3
–
0,000000058 x T4
=
RADIANS(MOD(201,5643 + 385,81693528*C7 + 0,0107438*C8^2 +
0,00001239*C8^3 - 0,000000058*C8^4; 360)) = 5,571145531
F (Lintang bulan/ Chishotul Ardli)
F (C12) = 160,7108 + 390,67050274 x K - 0,0016341 x
T2 - 0,00000227 x T3
+ 0,000000011 x T4
=
RADIANS(MOD(160,7108 + 390,67050274*C7 - 0,0016341*C8^2 –
0,00000227*C8^3 + 0,000000011*C8^4; 360)) = 4,490089403
Omega
Ω (C13) = 124,7746 - 1,5637558 x K + 0,0020691 x T2
+ 0,00000215 x T3
=
RADIANS(MOD(124,7746 - 1,5637558*C7 + 0,0020691*C8^2 +
0,00000215*C8^3; 360)) = 4,530766403
Selanjutnya
menghitung koreksi argumen planet sebanyak 14 koreksi
A1 (C14) = 299,77 + 0,107408 x K - 0,009173 x T2
= (299,77 + 0,107408*C7 - 0,009173*C8^2)*PI()/180 = 5,501917076
A2 (C15) = 251,88 + 0,016321 x K
= (251,88 + 0,016321*C7)*PI()/180 = 4,437154467
A3 (C16) = 251,83 + 26,651886 x K
= (251,83 + 26,651886*C7)*PI()/180 =
71,37875806
A4 (C17) = 349,42 + 36,412478 x K
= (349,42 + 36,412478*C7)*PI()/180 =
97,61306818
A5 (C18) = 84,66 + 18,206239 x K
= ( 84,66 + 18,206239*C7)*PI()/180 =
47,2348651
A6 (C19) = 141,74 + 53,303771 x K
= (141,74 + 53,303771*C7)*PI()/180 =
136,440818
A7 (C20) = 207,14 + 2,453732 x K
= (207,14 + 2,453732*C7)*PI()/180 = 9,782176153
A8 (C21) = 154,84 + 7,30686 x K
= (154,84 + 7,30686*C7)*PI()/180 = 21,06660997
A9 (C22) = 34,52 + 27,261239 x K
= (34,52 + 27,261239*C7)*PI()/180 =
69,11745419
A10 (C23) = 207,19 + 0,121824 x K
= (207,19 + 0,121824*C7)*PI()/180 = 3,922324784
A11 (C24) = 291,34 + 1,844379 x K
= (291,34 + 1,844379*C7)*PI()/180 = 9,720272256
A12 (C25) = 161,72 + 24,198154 x K
= (161,72 + 24,198154*C7)*PI()/180 =
63,63914074
A13 (C26) = 239,56 + 25,513099 x K
= (239,56 + 25,513099*C7)*PI()/180 =
68,30252227
A14 (C27) = 331,55 + 3,592518 x K
= (331,55 + 3,592518*C7)*PI()/180 = 14,81562166
JD sebelum
dikoreksi
JDEa(C28) = 2451550,09765 + 29,530588853 x K +
0,0001337 x T2
– 0,00000015 x T3 + 0,00000000073 x
T4
= 2451550,09765 + 29,530588853*C7 +
0,0001337*C8^2 –
0,00000015*C8^3 + 0,00000000073*C8^4 = 2455802,502
Koreksi dari
Argumen Planet
KrAp(C29) = (325
x SIN(A1) + 165 x SIN(A2) + 164 x SIN(A3) + 126 x SIN(A4)
+
110 x SIN(A5) + 62 x SIN(A6) + 60 x SIN(A7) + 56 x SIN(A8)
+
47 x SIN(A9) + 42 x SIN(A10) + 40 x SIN(A11) + 37 x
SIN(A12)
+ 35 x SIN(A13) + 23 x SIN(A14))/1000000
=(325*SIN(C14) + 165*SIN(C15) +
164*SIN(C16) + 126*SIN(C17)
+ 110*SIN(C18) + 62*SIN(C19) + 60*SIN(C20) +
56*SIN(C21)
+ 47*SIN(C22) + 42*SIN(C23) + 40*SIN(C24) +
37*SIN(C25)
+ 35*SIN(C26) + 23*SIN(C27))/1000000 =
-0,000360282
KrI(C30) =( -40720*SIN(M') + 17241 x E x SIN(M) +
1608 x SIN(2x M')
+ 1039 x SIN(2xF) + 739 x E x SIN(M'-M) – 514
x E x SIN(M'+M)
+
208 x E x E x SIN(2xM) – 111 x SIN(M'-2x F) – 57
x SIN(M'+2xF) + 56 x E x SIN(2 x M'+M) – 42 x SIN(3xM')
+ 42
x E x SIN(M+2xF) + 38 x E x SIN(M-2xF) – 24 x E
x SIN(2xM'-M)
–
17 x SIN(Omega) – 7 x SIN(M'+2xM) + 4 x SIN(2x(M'-F)) + 4
x SIN(3xM) + 3 x SIN(M'+M-2xF) +3 x SIN(2x(M'+F))
– 3
x SIN(M'+M+2xF) + 3 x SIN(M'-M+2xF) – 2x SIN(M'-M-2xF)
– 2x
SIN(3xM'+M)
+ 2 x SIN(4xM'))/100000
= (-40720*SIN(C11) + 17241*C9*SIN(C10)
+ 1608*SIN(2*C11)
+ 1039*SIN(2*C12) + 739*C9*SIN(C11-C10)
- 514*C9*SIN(C11+C10)
+ 208*C9*C9*SIN(2*C10) -
111*SIN(C11-2*C12) - 57*SIN(C11+2*C12)
+ 56*C9*SIN(2*C11+C10) - 42*SIN(3*C11)
+ 42*C9*SIN(C10+2*C12)
+ 38*C9*SIN(C10-2*C12) - 24*C9*SIN(2*C11-C10)
- 17*SIN(C13)
- 7*SIN(C11+2*C10) + 4*SIN(2*(C11-C12)) +
4*SIN(3*C10)
+ 3*SIN(C11+C10-2*C12) +3*SIN(2*(C11+C12)) –
3*SIN(C11+C10+2*C12)
+ 3*SIN(C11-C10+2*C12) - 2*SIN(C11-C10
-2*C12)
- 2*SIN(3*C11+C10) + 2*SIN(4*C11))/100000
=
0,126511353
JDE terkoreksi
TD (C31) = JDEa +KrI + KrAp
= C28 + C30 + C29 =
2455802,629
Menghitugn Delta
T
DTT (C32) = 2000+100 x T
= 2000+100*C8 =
2011,642479
DTD (C33) = 62,92 + 0,32217*(DTT-2000) + 0,005589*(DTT-2000)*(DTT-2000)
= 62,92 + 0,32217*(C32-2000) +
0,005589*(C32-2000)*(C32-2000) =
67,42843136
DTH (C34) = DTD/86400
= C33/86400 =
0,000780422
JDUT(C35) = TD-DTH
= C31-C34 =
2455802,628
JDI (C36) = JDUT + 0,5
= C35+0,5 =
2455803,128
Z (C37) =NINT(JDI)
= INT(C36) =
2455803
F (C38) =JDI-Z
= C36-C37 =
0,127817294
Alpha (C39) = INT((Z - 1867216,25)/36524,25)
=
INT((C37 - 1867216,25)/36524,25) = 16
A (C40) = Z + 1 + Alpha-INT(Alpha/4)
Jika Z <2299161 maka A = Z
= IF(C37<2299161; C37;
C37+1+C39-INT(C39/4)) = 2455816
B (C41) = A + 1524
= C40 + 1524 = 2457340
C (C42) = INT((B - 122,1)/365,25)
= INT((C41 - 122,1)/365,25) =
6727
D (C43) = INT(365,25 x C)
= INT(365,25*C42) =
2457036
E (C44) = INT((B - D)/30,6001)
= INT((C41 - C43)/30,6001) =
9
DAY (C45) = B - D - INT(30,6001 x E) + F
= C41 - C43 - INT(30,6001*C44) + C38 = 29,12781729
TgUT(C46) = INT(Day)
= INT(C45) =
29
BlUT(C47) = E – 13 Jika
E<14 maka Bulan = E-1
= IF(C44<14;C44-1;C44-13) = 8
ThUT(C48) = C-4715 Jika Bulan >2 maka Bulan = C-4716
= IF(C46>2;C42-4716;C42-4715) =
2011
JmUT(C49) = Day - Tanggal M
= C48 - C47 =
0,127817294
Atur format sel Jam UT
dalam format Time = 03:04:03
Tanggal, bulan dan
tahun dan jam diatas masih dalam waktu Greenwich/Universal Time(UT),
untuk merubah menjadi tanggal, bulan dan tahun daerah setempat maka tinggal
menambah time zone daerah setempat.
Hari dan tanggal akan
berubah jika saat ijtimak UT ditambah time zone daerah setempat nilainya lebih
besar dari 24. Pun juga akan berpengaruh terhadap perubahan bulan dan tahun
jika ijtimak terjadi diakhir bulan maupun tahun masehi.
TZ (C51) = 7
Date (C52) = DATE(ThUT;BlUT;TgUT)+(JmUT + Tz)/24
=
DATE(C48;C47;C46)+C49+C51/24
Kemudian isi format sel dengan "dd mmm
yyyy hh:mm:ss"
= 29 Agust 2011 10:04:03
Untuk mengetahui hari dan pasarannya maka sebagai berikut
Hari (C53) = Weekday(Date)
= WEEKDAY(F48) = 2 Senin (lihat tabel 2)
Pasar(C54) = int(Date) mod 5
= MOD(INT(C52);5) = 4 Wage (lihat tabel 2)
TABEL
2
NO
|
HARI
|
PASAR
|
BULAN HIJRIYAH
|
0
|
Sabtu
|
Kliwon
|
|
1
|
Ahad
|
Legi
|
Muharrom
|
2
|
Senin
|
Pahing
|
Shofarur Khoir
|
3
|
Selasa
|
Pon
|
Robi'ul Awal
|
4
|
Rabu
|
Wage
|
Robi'ul Akhir
|
5
|
Kamis
|
Jumadal Ula
|
|
6
|
Jum'at
|
Jumadal Akhiroh
|
|
7
|
Rojab
|
||
8
|
Sya'ban
|
||
9
|
Romadlon
|
||
10
|
Syawwal
|
||
11
|
Dzul Qo'dah
|
||
12
|
Dzul Hijjah
|
Kesimpulannya
: Ijtimak awal bulan Syawal 1432 H. terjadi pada hari Senin Wage, 29 Agustus
2011 pukul 03:04:03 GMT yakni 10:04:03 waktu setempat
Data
tanggal pada saat ijtimak ini nantinya diperlukan sebagai input tanggal pada
saat menghitung Irtifak hilal.
HISAB
IRTIFAK HILAL
Setelah saat ijtimak
diketahui, selanjutnya adalah menghitung harokat-harokat matahari dan bulan,
untuk mengetahui tinggi hilal pada saat maghrib. Untuk menghitung
harokat-harokat matahari dan bulan tersebut diperlukan data saat maghrib/sunset
pada hari ijtimak tersebut. Untuk menghitung saat maghrib sudah diuraikan di
dalam materi Waktu Sholat.
Berikut
ini contoh menghitung harokat matahari saat maghrib pada awal bulan Syawwal 1432
H. Dengan markas Gresik Condrodipo Bujur:112°37'2,5"BT ■
Lintang:7°10'11,1"LS ■ Time Zone :7
Tentukan
tanggal masehi (D) bulan masehi (M) tahun masehi yang dimaksud (Y), dan time
zone (TZ). Untuk data tanggal, bulan dan tahun bisa diambil dari data tanggal,
bulan dan tahun hasil dari perhitungan ijtimak diatas.
Lihat
file "004_HISAB_AWAL_BULAN.xls" yang telah disertakan di dalam materi
ini, , kemudian pilih sheet Irtifak.
Julian Date
D (F87) = 29 =
29
M (F88) = 8 ( Jika M<3 maka M+12 ) = 8
Y (F89) = 2011 ( Jika M<3 maka Y-1 ) =
2011
Grb (F90) = 10,50896568 = 10,50896568
B
(F92) = 2-INT(Y/100)+INT(INT(Y/100)/4)
=
2-INT(F89/100)+INT(INT(F89/100)/4) = -13
Jd
(F93) = int(365,25
x(Y+4716))+int(30,6001 x(M+1))
+D+(Grb/24)+ B -1524,5
=
INT(365,25 *(F89+4716))+INT(30,6001*(F88+1))
+F87+(F90/24)+ F92-1524,5 = 2455802,938
T (F94) = (Jd -
2451545)/36525
= (F93 -
2451545) / 36525 = 0,116575986
Harokat Matahari
S (F97) =
Frac((280,46645+36000,76983 x T)/360)x 360
=
MOD((280,46645+36000,76983*F94)/360;1)*360 =
157,2916748
M (F98) = Frac((357,5291+35999,0503 x T)/360)x 360
= MOD((357,5291+35999,0503*F94)/360;1)*360 = 234,1538689
N (F99) =
Frac((125,04 - 1934,136 * T)/360)*360
=
MOD((125,04 - 1934,136 * F94)/360;1)*360 = 259,5661895
S = Wasat Syams M =
Khoshoh Syams N = Uqdh Syams
Kr1(F100) = (17,264/3600)x
SIN N + (0,206/3600)x SIN(2 x N)
=
(17,264/3600)* SIN(F99/Dr)+(0,206/3600)
*SIN(2
* F99/Dr) =-0,004695877
Kr2(F101) = (-1,264/3600)x
SIN(2 x S)
= (-1,264/3600)*
SIN(2 * F97/Dr) = 0,000250072
Kr3(F102) = (9,23/3600)x
COS N -(0,09/3600)x COS(2 x N)
=
(9,23/3600)* COS(F99/Dr)-(0,09/3600)
* COS(2
* F99/Dr) =-0,000440959
Kr4(F103) = (0,548/3600)
x COS(2 x S)
= (0,548/3600)*
COS(2 * F97/Dr) = 0,000106852
Q' (F104) =
23,43929111 + Kr3 + Kr4 -(46,815/3600)x T
=
23,43929111 +F102 +F103-(46,815/3600)*F94 = 23,43744103
E (F105) =
(6898,06/3600)x SIN M +(72,095/3600)
x SIN(2x M)+(0,966/3600)x SIN(3 x M)
=
(6898,06/3600)*SIN(F98/Dr)+(72,095/3600)
*SIN(2*F98/Dr)+(0,966/3600)*SIN(3*F98/Dr) =-1,534267113
S' (F106) = S + E +
Kr1 + Kr2 - (20,47/3600)
=
MOD(F97+F105+F100+F101-(20,47/3600);360) = 155,7472758
Q'= Mail Kulli/Obloquity E= Ta'dilus Syams S'= Thulus Syams
δS (F107) = sin-1(S' x SIN Q')
= ASIN(SIN(F106/Dr)*
SIN(F104/Dr))*180/PI() = 9,403118066
PT =
tan-1 (tan S' x cos Q')
Jika S' antara 0-90 maka
PT = PT
Jika S' antara 90-270 maka PT = PT + 180
Jika S' antara 270-360 maka PT = PT + 360
Karena logikanya agak panjang maka prosesnya dengan excel
dibagi dengan beberapa langkah.
Pta (F108)= ATAN(TAN(F106/Dr)* COS(F104/Dr))*180/PI() =-22,45794031
Ptb (F109)= IF(AND(F106 >= 0; F106<= 90);F108;0) =
0
Ptc (F110)= IF(AND(F106 >= 90; F106<= 270);F108+180;0) =
157,5420597
Ptd (F111)= IF(AND(F106 >= 270;
F106<=360);F108+360;0) = 0
PT (F112)=
SUM(F109:F111) = 157,5420597
Di dalam menghitung equation of time dibutuhkan data PT,
akan tetapi di dalam beberapa kasus terjadi error sehingga khusus untuk PT yang
akan di inputkan dalam menghitung equation of time ada sedikit modfikasi.
PT2 (F113)= jika S dikurangi PT >5 maka PT + 360
=
IF(ABS(F97-F112)>5;F112+360;F112) = 157,5420597
e (F114) = (S –
PT2)/15
= (F97 -
F113)/15 =-0,016692324
s.d (F115)= 0,267/(1-
0,017 x COS M)
= 0,267/(1- 0,017 * COS(F98/ Dr)) = 0,264368115
Dip (F116)= 1,76 / 60 *
√ Tinggi
= 1,76 / 60 * SQRT(120) =
0,321330567
hm (F117) = -(s.d + (34,5/60)+ Dip) Alt matahari saat
maghrib
= -(F115 +
(34,5/60)+ F116) =-1,160698682
t (F118) = cos-1(-tan(Lt x tan δS + sin hm /cos Lt/cos δS)
= ACOS(-TAN(Lt/Dr)*TAN(F107/Dr)+ SIN(F117/Dr)
/COS(Lt/Dr)/COS(F107/Dr))*180/PI() =
89,99211602
Grb lmt (F119) = t /15 + (12 - e)
= F118 /15 +
(12 - F114) = 18,01616672
Grb lt (F120) = Grb lmt + ((Tz x 15)- Bj)/15
= F119 + ((F3*15) -Bj) / 15 = 17,50834265
Harokat Bulan
M (F123) =
frac(218,31617+ 481267,88088 x T)/360)x 360
=MOD((218,31617+481267,88088*F94)/360;1)*360 = 162,593715
A (F124) =
frac(134,96292+477198,86753 x T)/360)x360
=MOD((134,96292+477198,86753*F94)/360;1)*360 = 324,8912234
F (F125) =
frac(93,27283 + 483202,01873 x T)/360)x 360
=
MOD((93,27283+483202,01873*F94)/360;1)*360 =
263,0244011
D (F126) = frac(297,85027 + 445267,11135 * T)/360)x
360
= MOD((297,85027+445267,11135*F94)/360;1)*360 = 5,302625165
T1(F127) = (22640/3600)x SIN A
= (22640/3600)* SIN(F124/ Dr) =-3,616932253
T2(F128) = (-4586/3600)x SIN(A – 2 x D)
= (-4586/3600)* SIN((F124 - 2*F126)/Dr) = 0,911930808
T3(F129) = (2370/3600)x SIN(2 x D)
= (2370/3600)* SIN(2 * F126/Dr) = 0,121160603
T4(F130) = (769/3600)x SIN(2 x A)
= (769/3600)* SIN(2 * F124/Dr) =-0,201004745
T5(F131) = (-668/3600)x SIN M Syams
= (-668/3600)* SIN(F98/Dr) = 0,150409957
T6(F132) = (-412/3600)x SIN(2 x F )
= (-412/3600)* SIN(2 * F125/Dr) =-0,027592023
T7(F133) = (-212/3600)x SIN(2 x A - 2 x D)
= (-212/3600)* SIN((2 * F124 - 2 * F126)/Dr) = 0,0581351
T8(F134) = (-206/3600)x SIN(A + M Syams - 2 x D)
= (-206/3600)*SIN((F124+F98- 2 *F126)/Dr) =
0,008398557
T9(F135) = (192/3600)x SIN(A + 2 x D)
= (192/3600)* SIN((F124 + 2 *F126)/Dr) =-0,02211996
T10(F136) = (-165/3600)x
SIN(M Syams - 2 x D)
= (-165/3600)* SIN((F98 - 2 *F126)/Dr) =
0,031577785
T11(F137) = (148/3600)X
SIN(A – M Syams)
= (148/3600)* SIN((F124 - F98)/Dr) = 0,041107707
T12(F138) = (-125/3600)x
SIN D
= (-125/3600)* SIN(F126/Dr) =-0,003208896
T13(F139) = (-110/3600)
x SIN(A + M Syams)
= (-110/3600) * SIN((F124 + F98)/Dr) =
0,00997065
T14(F140) = (-55/3600)x
SIN(2 x F - 2 x D)
= (-55/3600)* SIN((2 * F125- 2 * F126)/Dr) =-0,006349285
C(F141) = jumlah
T1 sampai T14
= SUM(F127:F140) =-2,544515994
Mo(F142) = (M + C + Kr1 + Kr2 -(20,47/3600))
=
(F123 + F141 + F100 + F101 - (20,47/3600)) =
160,0390671
A'(F143) = A + T2 + T3 + T5
=
F124 + F128 + F129 + F131 = 326,0747247
L'(F144) = (18461/3600)x SIN F +(1010/3600)x
SIN(A+F)+(1000/3600)
X
SIN(A-F)-(624/3600)x SIN(F – 2 x D)-(199/3600)
X SIN(A-F-2 x
D)-(167/3600)x SIN(A + F – 2 x D)
=(18461/3600)*SIN(F125/Dr)+(1010/3600)*SIN((F124+F125)/Dr)
+(1000/3600)*SIN((F124-F125)/Dr)-(624/3600)*SIN((F125-
2*F126)/Dr)-(199/3600)*SIN((F124-F125-2*F126)/Dr)-
(167/3600)*SIN((F124+F125-2*F126)/Dr) =-4,903117027
x(F145) = tan-1(SIN Mo x TAN Q')
= ATAN(SIN(F142/Dr)* TAN(F104/Dr))*180/PI() =
8,418268183
y(F146) = L' + x
= F144 + F145 =
3,515151156
&c(F147) = sin-1(SIN(Mo x SIN(Q'x SIN(y/SIN x)
= ASIN(SIN(F142/Dr)*SIN(F104/Dr)*SIN(F146/Dr)
/SIN(F145/Dr))*180/PI() = 3,259974065
PTC = cos-1( COS
Mo x COS L'/COS &c)
Jika Mo >=0 dan Mo<=180 maka PTC = PTC
Jika Mo >=0 dan Mo<=360 maka PTC =
360-PTC
Ptc a(F148) = ACOS(COS(F142/Dr)*COS(F144/Dr)
/COS(F147/ Dr))*180/PI() =
159,7190082
Ptc b(F149) =IF(AND(F142 >= 0; F142<=
180);F148;0) = 159,7190082
Ptc c(F150) =IF(AND(F142>=180;F142<=360);360-F148;0) = 0
PTc(F151) =SUM(F149:F150) = 159,7190082
tc(F152) = PT - PTc + T
=
MOD( F112 -F151 + F118;360) =
87,81516753
hc(F153) =
sin-1(SIN Lt x SIN &c + COS Lt x COS &c x COS tc)
= ASIN(SIN(Lt/Dr)*SIN(F147/Dr)+COS(Lt/Dr)*COS(F147/Dr)
x COS(F152/Dr))*180/PI() = 1,75733589
p(F154) = (384401 x (1-0,0549^2))/(1+0,0549 x COS(A'
+T1))
=
(384401*(1-0,0549^2))/(1+0,0549
* COS((F143 + F127)/Dr)) = 367255,6037
HP(F155) = 0,9507/(p/384401)
=
0,9507/(F154/384401) =
0,995083607
s.d.c(F156) =
0,5181/( p /384401)/2
=
0,5181/(F154/384401)/2 =
0,271143798
P(F157) = Hp x COS hc
=
F155 * COS(F153/Dr) = 0,994615592
Ref(F158) = 0,0167/TAN(hc + 7,31/(hc + 4,4))
= 0,0167/TAN((F153+7,31/(F153+ 4,4))/Dr) =
0,324667947
Hc ' =
hc – P + s.d.c + Ref + Dip
Jika
hc < 0 atau hc – P < 0 maka Hc'= hc - P
hc' a(F159)= IF(OR( F153<0;F153-F157<
0);F153-F157;0) = 0
hc' b(F160)=IF(F153-F157>
0;F153-F157+F156+F158+F116;0) = 1,679862609
hc'(F161) = SUM(F159:F160) = 1,679862609
Umur(F162)= (Grb Lt - WD)
= (F120 - F37) =
7,430841294
Azm(F163) = tan-1(-SIN Lt/TAN t)+ COS Lt x TAN δS/SIN
t)+ 270
= ATAN(((-SIN(Lt/Dr)/TAN(F118/Dr))+COS(Lt/Dr)*TAN(F107/Dr)
/SIN(F118/Dr)))*180/PI()+270 =
279,3318489
Azc(F164) = tan-1(-SIN Lt/TAN tc)+COS Lt x TAN &c/SIN tc)+270
= ATAN(((-SIN(Lt/Dr)/TAN(F152/Dr))+COS(Lt/Dr)*TAN(F147/Dr)
/SIN(F152/Dr)))*180/PI()+270 =
273,508761
z(F165) = Azc - Azm
=
ABS(F164-F163) = 5,823087923
Dc(F166) = IF(F151<F112;((F151+360)-F112)/15;
(F151-F112)/15) (mukuts) =
0,145129899
AL(F167) = cos-1(COS ABS(hc -h) x
COS(ABS(Azc - Azm))
=
ACOS(COS(ABS(F161 -F117)/Dr)*COS(ABS(F164 - F163)
/Dr))*180/PI() = 6,476830759
Cw(F168) = (1- COS AL) x s.d.d x 60
=
(1 - COS(F167 / Dr))*F156 * 60 = 0,103833679
EL(F169) = cos-1(COS(Mo – S') x
COSL')
=
ACOS(COS((F142-F106)/Dr)*COS(F144/Dr))
*180/PI() =
6,512682049
FIa(F170) =
cos-1( -COS EL)
=
ACOS( -COS(F169/Dr))*180/PI() = 173,487318
FI(F171) = ((1 + COS FIa) / 2)x 100
=
((1 + COS(F170/ Dr)) / 2)* 100 = 0,322661273
Ms(F172) = Grb Lt + Dc
=
F120 + F166 = 17,65347255
Ghurub Hilal(F173) = Ms mod 24
=
MOD(F172;24) = 17,65347255
Ra(F175) = 1,00014-0,01671 x COS M Syms -0,00014 x COS(2
x M Syms)
=
1,00014-0,01671*COS(F98/Dr)-0,00014
* COS((2 * F98)/Dr) = 1,009969528
R(F176) = Ra x 149597870
=
F175 * 149597870 =
151089290,2
Kesimpulan
Ijtimak : 29 Agust 2011 10:04:39
Irtifak hilal hq (hc) : 1° 45' 26"
Irtifak hilal mr (hc') : 1° 40' 48"
Azimut matahari (Azm) : 279° 19' 55"
Azimut hilal (Azc) : 273° 30' 32"
Lama hilal : 00:08:42 jam
Cahaya Hilal :
0,322%
Komentar
Posting Komentar